mir24.tv сайти фотосурати
Жаҳон банки Ижрочи директорлар кенгаши Тожикистонда Роғун ГЭСи қурилиши билан боғлиқ потенциал экологик хавфларни текширишдан бош тортди. Бу ҳақда «Чегара билмас дарёлар» жамоат фонди сайтида чоп этилган пресс-релизда айтилган.
Шундай қилиб, молия институти вакиллари Амударёнинг қуйи оқимида жойлашган Ўзбекистон ва Туркманистон аҳолиси шикоятларини кўриб чиқишдан бош тортдилар. Бу одамлар гуруҳи ГЭС қурилиши экологик ва ижтимоий-иқтисодий муаммоларни келтириб чиқариши мумкинлигини таъкидлаб, халқаро ташкилотлар орқали текширув ўтказишни сўрашган эди.
Бироқ, Жаҳон банки раҳбарияти бу масалани ҳал қилишдан бош тортди ва фақат маблағ олаётган мамлакат аҳолиси бундай шикоятларни бериш ҳуқуқига эга эканини тушунтирди. Бу ҳолда, бу мамлакат Тожикистондир.
«Чегара билмас дарёлар» ва бир нечта экологик ташкилотларни ўз ичига олган Rogun Alert коалицияси вакилларининг сўзларига кўра, Жаҳон банки минтақанинг ҳақиқий экологик ва ижтимоий муаммоларини муҳокама қилишдан қочиш учун расмий баҳона ишлатган. Хусусан, масала сув ресурслари танқислиги, сув сифатининг ёмонлашуви, экотизимларнинг таназзулга учраши ва минглаб одамларнинг кўчиб кетиши билан боғлиқ.
Молия институтининг инспекция комиссияси шу йилнинг июнь ойида Тожикистон гидроэлектростанцияси қурилишини кузатгандан сўнг, банкка текширув ўтказишни тавсия қилган. Ўша пайтда мутахассислар лойиҳа атроф-муҳитга зарар етказиши мумкинлигини аниқлаганлар. Бироқ, Жаҳон банки директорлар кенгаши ички қоидаларга асосланиб, тавсияни рад этди. Бироқ, Ўзбекистон аҳолисининг Роғун гидроэлектростанцияси бўйича шунга ўхшаш шикоятлари 2010 йилда кўриб чиқилган.
«Инспекция комиссияси текширув ўтказишни тавсия қилгани Ўзбекистон ва Туркманистон аҳолиси хавотирларининг асослилигини тасдиқлайди. Кенгашнинг ҳуқуқий техник жиҳатларга асосланган рад этиши, лойиҳанинг мураккаб ва кам баҳоланган трансчегаравий таъсири учун жавобгарликдан қочишга уриниш бўлиб туюлади, бу эса Амударёнинг қуйи оқимидаги миллионлаб одамларнинг ҳаётини ёмон томонга ўзгартириши мумкин», — деди «Чегара билмас дарёлар» жамоат фонди бош мутахассиси Евгений Симонов.
Мутахассиснинг таъкидлашича, вазият сувдан фойдаланиш долзарб масала бўлган бутун Марказий Осиё учун хавфли прецедент яратиши мумкин. Бундан ташқари, Жаҳон банки раҳбариятининг хатти-ҳаракатлари салбий омилларни янада кучайтиради. Масалан, кўчирилган шахслар адолатли компенсация олишлари эҳтимолдан йироқ. Бундан ташқари, Тожикистон ҳукумати маҳаллий экотизимга жиддий таҳдидлар пайдо бўлган тақдирда ҳам, лойиҳани ўзгартириш учун ҳеч қандай асосга эга бўлмайди.
Экологлар таъкидлашича, Жаҳон банки Роғун ГЭСи лойиҳаси трансчегаравий хавфсизликни таъминлашига ишонтиришларига қарамай, минтақа аҳолисининг фикрларини эътиборсиз қолдирмоқда. Бироқ, трансчегаравий жамоаларнинг ҳақиқий эътирозларига келсак, уларнинг овози процедуравий тўсиқлар билан бостирилмоқда.
Шу билан бирга, Rogun Alert коалицияси вакиллари ГЭС қурилиши билан боғлиқ вазиятни кузатишда давом этишларини ва Жаҳон банки томонидан манфаатлари эътиборсиз қолдирилган одамларнинг экологик ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг муқобил йўлларини излашларини маълум қилишди.
ℹ️ Роғун ГЭСи — Тожикистоннинг энг йирик энергетика лойиҳасидир. Қурилишнинг барча босқичларини 2031 йил охирига қадар якунлаш режалаштирилган.
Объект иккита 600 МВт қувватга эга блокдан иборат. Роғун ГЭСи қурилиши якунлангандан сўнг, унинг ўрнатилган қуввати 3600 МВт ва йиллик электр энергияси ишлаб чиқариши 13 дан 17 миллиард кВт/соатгача бўлган Марказий Осиёдаги энг йирик гидроэлектростанцияга айланиши кутилмоқда.
