Чўлпон Жакупова, Дина Маслова ва Нарин Айип. Озодлик (РФда хорижий агент сифатидан тан олинган) сайти фотосурати
Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Инсон ҳуқуқлари қўмитаси (ИҲҚ) Қирғизистон судларининг 2017 йили ўша пайтда президент бўлган Алмазбек Атамбаевни ҳимоя қилиш учун берилган даъволар бўйича қарорларини судланувчилардан бирига айланган журналист Дина Маслованинг эркинлик ҳуқуқи бузилгани сифатида тан олди. Бу ҳақда Маслованинг миллий судлар қарорлари устидан берган шикояти бўйича ИҲҚ фикрларини эълон қилган «Институт Медиа Полиси» жамоат фонди хабар берди.
ℹ️ 2017 йил март-апрель ойларида Қирғизистон Бош прокурори Индира Жўлдубаева муассислари Дина Маслова ва Норин Айип бўлмиш Zanoza.kg нашрига қарши бешта даъво аризаси киритиб, таҳририят ва унинг таъсисчиларидан Алмазбек Атамбаев фойдасига жами 27 миллион сўм (387 минг доллар ўша пайт курси бўйича) тўлашни талаб қилган эди. Даъволардан бирида «Адилет» юридик клиникаси раҳбари Чўлпон Жақупова судланувчи сифатида кўрсатилиб, ундан 3 миллион сўм (43 минг доллар) талаб қилишган. Бунга Zanoza.kg сайтида чоп этилган «Чўлпон Жақупова: маниакал мойиллиги бор одамни жиловлаш вақти келди» номли мақола сабаб бўлган, унда адвокат Атамбаевни танқид қилган. Судлар президент фойдасига қарор чиқарган, Олий суд уларни тасдиқлаган. Ҳуқуқ ҳимоячиларининг айтишича, суд жараёнлари кўплаб қонунбузарликлар билан ўтган.
2018 йил август ойида Дина Маслованинг адвокатлари БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича комиссиясига индивидуал шикоят билан мурожаат қилишган. Қўмита миллий судларнинг қарорлари «Маслованинг сўз эркинлиги ҳуқуқларини бузган ва номутаносиб» деб тан олди. ИҲҚ цензура ва чекловларсиз жамоатчилик фикрини хабардор қилиш ва жамоатчилик масалаларини шарҳлаш имкониятига эга бўлган эркин оммавий ахборот воситалари демократик жамиятнинг асосларидан бири эканлигини эслатади.
«ОАВ эркинлиги ҳар қандай жамиятда фикр эркинлиги ва бошқа инсон ҳуқуқларини амалга ошириш учун зарурдир. Барча жамоат арбоблари, жумладан, давлат раҳбарлари каби олий сиёсий ҳокимиятни амалга оширувчи шахслар қонуний равишда сиёсий танқид остига олинади», — дея таъкидлайди ИҲҚ.
Шу билан бирга, қўмита Маслованинг ҳуқуқлари чекланганини оқлаш учун миллий судлар мақолада президентни салбий кўрсатганига асосланишини айтади. Бироқ, улар мақолани ўзларининг ҳуқуқий таҳлилидан ўтказишга ҳам ҳаракат қилишмаган. Суд қарорларидан кўриниб турибдики, судлар мақолада Жақупованинг гапларини шунчаки тарқатган, суд уларни ҳақиқатга тўғри келмайдиган ва ҳақоратомуз деб ҳисоблаган.
«Муаллиф журналист сифатида бошқа шахс сўзларини таҳрирлаган бўлса-да тарқатгани учун жазоланган. <…> Маҳаллий судлар журналистга бошқа шахснинг баёнотларини тарқатиш орқали жамоатчилик манфаатларини кўзлаган масалаларни ёритгани учун унга нисбатан чеклов чораларини қўллаш учун ҳеч қандай асос келтирмаган. Қолаверса, судлар нашр контексти, унинг моҳияти ва мазмуни, жамоатчилик муҳокамасига қўшган ҳиссаси ҳамда давлат раҳбари хусусий фуқародан кўра танқидга тоқатлироқ муносабатда бўлиши лозимлигига урғу бермаган», — дейилади ИҲҚ хабарида.
Мақола муаллифи ўша пайтдаги давлат раҳбарига нисбатан туҳмат қилувчи маълумотлар ва жамоат манфаатларини ёритувчи профессионал журналистик фаолиятни амалга оширгани учун жиноий жавобгарликка тортилганини инобатга олинса, маҳаллий судлар қарори Маслованинг сўз эркинлиги ҳуқуқини чекловчи омил сифатида таъсир кўрсатганлиги кўриниб турибди, дея таъкидлайди ИҲҚ.
Қўмита Қирғизистон ҳукумати Дина Маслованинг суд харажатларини қоплаши ва унга муносиб товон пули тақдим этиши шартлигини таъкидлайди.
«Фуқаролик ва сиёсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пактга аъзо бўлган давлат ҳам келажакда шунга ўхшаш ҳуқуқбузарликларга йўл қўймаслиги учун барча зарур чораларни кўриши шарт», — дея таъкидлади ИҲҚ ва Бишкекдан 180 кун ичида тақдим этилган мулоҳазаларни амалга ошириш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар тўғрисида маълумот олишни исташини қўшимча қилади.
