Тожикистонда янги миллий мессенжер — ORIZ ишга туширилди. У ҳукумат ҳузуридаги Алоқа хизмати ташаббуси билан «Тожиктелеком» ОАЖ ҳамкорлигида ишлаб чиқилган. Бу ҳақда Алоқа хизмати маълум қилди.
Илова маҳаллий ва хавфсиз алоқа платформаси сифатида реклама қилинади, аммо расмий сайтда эълон қилинган махфийлик сиёсатида ORIZ фойдаланувчиларнинг кенг кўламли шахсий маълумотларини тўплаши ва уларнинг фаолиятини кузатиш имкониятига эга экани айтилган.
Ҳужжатга кўра, рўйхатдан ўтишда фойдаланувчилар ўз ҳисоблари боғланган телефон рақамини тақдим этадилар. ORIZ мобил қурилмалар ҳақида техник маълумотларни, жумладан, модел, операцион тизим, IP -манзил, геолокация ва уланиш идентификаторларини тўплайди. Қоидада тизим қўнғироқлар ва файлларни алмашишни таъминлаш учун қурилманинг микрофонига, камерасига, файлларни сақлаш жойига ва контактларига кириш ҳуқуқига эга экани айтилган. Шунингдек, мессенжердан фойдаланишда хабарлар, овозли ва видео қўнғироқлар вақти, давомийлиги ва мазмуни, шунингдек, фойдаланилган тармоқлар ва операторлар ҳақида маълумотлар тўпланиши қайд этилган.
Ҳужжатда маълумотларни тўплаш ва қайта ишлаш Тожикистон қонунчилигига мувофиқ «хизматлар сифатини яхшилаш ва фойдаланувчи хавфсизлигини таъминлаш» мақсадида амалга оширилиши айтилган. Бироқ, ORIZ қонунда назарда тутилган ҳолларда, жумладан, давлат идоралари ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш органларининг сўровларида «маълумотларни кўриш, сақлаш ва узатиш» ҳуқуқини ўзида сақлаб қолади. Шахсий маълумотлар ва ёзишмалар мамлакат ичида жойлашган серверларда сақланиши таъкидланган, бу эса, айтилганидек, «назорат ва маълумотларни ҳимоя қилиш даражасини оширади».
Мессенжер яратувчилари ORIZ фуқаролар, компаниялар ва давлат идоралари ўртасида қулай алоқани таъминлаш учун мўлжалланганлигини таъкидлайдилар. Хизмат матнли, овозли ва видео хабарлар алмашиш, гуруҳлар яратиш, видеоконференциялар ва файлларни узатиш имконини беради.
Ишлаб чиқувчилар шунингдек, Тожикистонда серверларни жойлаштириш ёмон алоқалар билан ҳам барқарор ишлашни таъминлайди ва чекка ҳудудларда алоқани сақлаб қолиш имконини беради, деб таъкидлайдилар. Улар ORIZнинг ишга туширилишини «рақамли суверенитетни мустаҳкамлаш» ва «хавфсиз миллий алоқа муҳитини яратиш» мақсадлари билан боғлайдилар, уларнинг таъкидлашича, бу мамлакатнинг хорижий платформаларга қарамлигини камайтириши керак.
Бу, айниқса, мамлакатнинг чекка ҳудудлари аҳолиси ва тожикистонлик мигрантлар учун жуда муҳим, чунки кўплаб машҳур хорижий хизматлар фақат юқори тезликдаги интернет билан тўғри ишлайди, деб таъкидлайди Алоқа хизмати. Сўнгги йилларда хорижий платформаларга кириш чекланган ҳолатлар бир неча бор кузатилган — масалан, Россияда Telegram билан бундай муаммолар юзага келган, бу эса тожикистонлик мигрантлар учун ватандаги оилалари билан мулоқот қилишда қийинчиликлар туғдирган.
«Бу тажриба шуни кўрсатдики, хорижий тармоқларга қарамлик ахборот хавфсизлиги ва ижтимоий алоқаларни хавф остига қўйиши мумкин, чунки бундай иловалардан фойдаланиш учун серверлар, маълумотлар ва сиёсат бошқа давлатлар томонидан назорат қилинади ва барқарор ва узлуксиз кириш кафолати йўқ», — деб тушунтиради Алоқа хизмати. Агентлик «ORIZ шунчаки илова эмас, балки мамлакатнинг ахборот манфаатлари ва рақамли мустақиллигини ҳимоя қилиш учун яратилган миллий платформадир».
▶️ Аввалроқ, Қозоғистонда Aitu мессенжери ишга туширилган эди ва мамлакат расмийлари уни давлат хизматлари учун миллий мессенжер сифатида фойдаланишга қарор қилишганди.
