Зафар Ҳошимов. Spot.uz сайти фотосурати
Korzinka.uz супермаркетлар тармоғи асосчиси ва раҳбари Зафар Ҳошимов ўзининг Facebookдаги саҳифасида Россиянинг Украинадаги ҳарбий амалиёти оқибатлари ва Россияга қарши қўлланилаётган санкцияларнинг Ўзбекистон иқтисодиётига таъсири борасида ўз фикрлари билан ўртоқлашди.
«Кўпчилик мендан шу кунларда Украинадаги воқеалар иқтисодиётимиз учун қандай оқибатларга олиб келиши ҳақида сўрашади. Қисқа жавобим — яхши эмас», деб ёзади Ҳошимов.
Тадбиркор пайдо бўлган айрим муаммоларни санаб ўтди. Улар орасида:
❗️ логистика: 👉 «Украинадан, Украина ҳудуди орқали, Украина портлари ва Болтиқбўйи давлатларининг портлари орқали, Россиядан кейинги транзит орқали келадиган ҳамма нарса, буларнинг барчаси учун муқобил, эҳтимол қимматроқ йўлларни топиш керак бўлади. Баъзи маҳсулотлар учун бундай маршрутларни топиш имконсиз бўлади. Масалан, биз Польшадан олма, Молдовадан картошка, Болтиқбўйи давлатларидан сут сотиб олиб, уоарни Россия, Белоруссия, Украина ҳудудлари орқали ташиб келардик. Энди, бу товарлар учун муқобил йўл ўйлаб топиш иқтисодий жиҳатдан имконсиз бўлади».
👉 Халқаро денгиз юк ташувчи компанияларнинг кўплаб кемалари Россия портларига юк ташишдан бош тортади, Россия савдо кемалари эса Европа, Шимолий Америка, Япония, Жанубий Корея портларига кира олмайди. «Шунинг учун барча денгиз юклари ё Қора денгиз, Босфор бўғози орқали Поти (Грузия) портига ёки Форс кўрфазидаги Бандер Аббос (Эрон) порти орқали олиб ўтилиши керак бўлади. Баъзи товарлар учун бу йўллар қимматга тушади, бошқалари учун эса нарх ва муддат бутунлай тўғри келмайди. шунингдек, бу портлар, эҳтимол ўтказувчанлиги туфайли тирбанд бўлиб кетиши мумкин»;
❗️ банк иши: «Россия Федерацияси ва Беларусиядаги импорт учун тўловлар ва бизнинг экспортимиз учун ушбу мамлакатлардан тўловлар Россия банклари учраган санкциялар туфайли мураккаблашади», аммо бу муаммо қисқа муддатли — вариантлар мавжуд.
❗️ Россия Федерациясида ишлаб чиқарилган ва Ўзбекистон импорт қилган маҳсулотларнинг танқислиги ва нархлари ошиши. Россия ва Беларуслик етказиб берувчилар хомашё, технологиялар, материаллар, бутловчи қисмлар бозорларидан узоқлашмоқда ва улар ишлаб чиқариш компонентларини маҳаллийлаштирмагунча, маҳсулот етказиб беришда қийинчиликларга дуч келишади, дея тушунтиради тадбиркор.
❗️ Кўпгина муҳим товарлар учун Россиянинг ўзи ички бозорни таъминлаш учун чекловлар ёки экспортга тақиқ қўяди.
❗️ «Украинага экспорт ва Украинадан импорт ишлари албатта, тўхтатилган. Энди, тезликда бу маҳсулот ва бозорларни ўрнини босадиган муқобил йўлларни топиш керак».
❗️ IT-хизматлар, технология, дизайн, маркетинг хизматлари, маълумотларни сақлаш ва узатиш хизматлари, умуман Украина компаниялари томонидан кўрсатиладиган техник ёрдам ҳам вақтинчалик тўхтатилган.
❗️ Рублнинг қадрсизланиши барча меҳнат муҳожирларининг даромадларига таъсир қилади ва Россиядан нақд пул ўтказиш қийинлашади.
Россия иқтисодиёти мисли кўрилмаган санкциялар босими остида таназзул ва сармоя тақчиллиги томон қулай бошлайди. Бу аҳолининг иш ўринлари ва даромадлари, шу жумладан биринчи навбатда, мигрантларнинг ҳам қисқаришини англатади. Уларнинг мигрант пуллари тўғридан-тўғри аҳолига тушади ва кундалик истеъмолнинг асосий қисмини ташкил қилади, яъни бу Ўзбекистондаги истеъмолчиларнинг кенг доираси даромадлари ва харид қобилиятига зарба беради.
❗️ Ўзбекистоннинг асосий савдо ҳамкорлари ўртасида талаб ва тўлов қобилиятининг пасайиши туфайли экспорт тушумлари камаяди.
«Буларнинг барчаси ўрта муддатли истиқболда инфляцияга таъсир қилади. Бундан ташқари, гап ички бозордаги нархлар динамикасида эмас, балки жаҳон нархлари туфайли содир бўлади. Ўтган йилнинг ўзидаёқ юқори эмиссия ва ишбилармонлик фаоллиги ва пандемиядан кейин товарларга талабнинг кескин ўсиши туфайли доллар инфляцияси 6 фоиздан ортиқни ташкил қилди. Бу йил эса бунга Украинадаги вазият ва Россиянинг яккаланиши туфайли энергия ресурслари, буғдой, ўсимлик ёғи ва бошқа товарлар нархларининг ўсиши бунга қўшилади», деб ёзади Зафар Ҳошимов.
Шу билан бирга тадбиркор Ўзбекистон учун янги имкониятлар очилаётган соҳаларни ҳам қайд этди.
👉 Профессионал ва тадбиркорларнинг Россия ва Белоруссияни тарк этиши. «Булар IТ-мутахассислари, дастурчилар, ижодий сектор, маслаҳатчилар, технологлар, аудиторлар, маркетинг, дистрибюторлик, кўнгилочар бизнес, чакана савдо бўйича мутахассислар, Россия ва Белоруссияда ёпилаётган кўплаб компаниялар ва соҳаларда ишлаган ва лойиҳаларни бошқарган одамлар. Бу бизнинг меҳнат бозоримиз учун жуда яхши имконият: бизда бундай турдаги мутахассислар жуда танқис», — дея тушунтиради Хашимов. Унинг қўшимча қилишича, бундай мутахассисларнинг нархи ва уларнинг малакаси Ўзбекистондаги кичик ва ўрта бизнес учун мос эмас, бу эса ўсиш ва ривожланишни чекловчи омиллардан бири ҳисобланади.
👉 Туризм. Ҳозир кўплаб давлатлар руслар ва беларуслар учун ёпиқ, Ўзбекистонга сайёҳлик ҳажми ошади.
👉 «Авиацияни ривожлантириш учун ақл бовар қилмайдиган имкониятлар очилмоқда. Деярли барча Россия авиацияси ўз мамлакати периметри доирасида «михланган» ёки чекланган бир вазиятда, кўплаб чегарадош давлатлар улар учун осмонларини ёпганларида, Россия устидан ҳам уча оладиган авиациямиз учун қанча имкониятлар очилишини тасаввур қилинг. Шу билан бирга, Европадан узоқ ва Яқин Шарқ ва Жануби-Шарқий Осиёга ҳаво йўллари ўртасида мамлакатнинг қулай мавқеи билан бир вақтнинг ўзида Европа устидан», — деди Ҳошимов.
Тадбиркор Ўзбекистон ҳукуматига иқтисодиётни янги шароитда ривожлантириш учун қатор чора-тадбирлар кўришни таклиф қилди:
➡️ Ҳозирги шароитда озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш мақсадида таъминот манбаларини диверсификация қилиш учун барча озиқ-овқат ва истеъмол маҳсулотларига импорт божлари ва акциз солиғини олиб ташлаш. Бу озиқ-овқат хавфсизлиги масаласи ва бозордаги нархларнинг кўтарилиши ва танқислигини юмшатишнинг деярли ягона йўли.
➡️ Бозорларни ва номенклатурани, ҳам экспорт, ҳам импортни диверсификация қилиш.
➡️ ЖСТга киришни имкон қадар тезлаштириш ва барча давлатлар билан эркин савдо битимларини тузиш лозим.
➡️ Халқаро ҳуқуқ ва давлатлараро шартномаларга мувофиқ барча транзит мамлакатлар, жумладан Россия ҳудуди орқали юкларнинг тўсиқларсиз ўтишини таъминлаган ҳолда Ўзбекистонга борадиган ва Ўзбекистондан бошланадиган логистика йўналишларини диверсификация қилиш.
➡️ Меҳнат мигрантлари учун меҳнат бозорларини диверсификация қилиш.
➡️ Ўзбекистон меҳнат бозори маркетингини Россия ва Беларусда фаоллаштириш.
➡️ Мутахассисларни бошқа жойга кўчиришни имкон қадар соддалаштириш: махсус соддалаштирилган виза режимларини, рўйхатга олишнинг соддалаштирилган тизимини, яшаш учун рухсатномалар, ишлаш учун рухсатномаларни беришни жорий этиш.
➡️ Фуқаролик авиациясида рейслар ва йўналишлар сонини, жумладан ҳаво транспорти бозорини либераллаштириш ҳисобига кўпайтириш лозим.
