Қадим Миздакхон мақбараси ёнида пайдо бўлган янги қабрлар. ЎзА сайти фотосурати
Ўзбекистонда давлат муҳофазасига олинган моддий маданий мерос объектларини нобуд қилиш, бузиш ёки уларга шикаст етказиш учун жавобгарлик кучайтирилди. Президент Шавкат Мирзиёев тегишли қонун ҳужжатини 15 февраль куни имзолади.
Ўзбекистон Жиноят кодексининг 132-моддаси ( «Моддий маданий мерос объектларини нобуд қилиш, бузиш ёки уларга шикаст етказиш») га ўзгартириш киритилмоқда.
Агар мақола сарлавҳасида тилга олинган ҳаракатлар такроран ёки хавфли рецидивист томонидан, кўп миқдорда зарар етказган ҳолда, бир гуруҳ шахслар томонидан олдиндан тил бириктириб содир этилган бўлса, у ҳолда айбдорларга 300 дан 500 бараваригача базавий ҳисоблаш миқдорида (БҲМ) жарима солинади (ҳозирда 1 БҲМ 270 минг сўм ёки 25 АҚШ доллари) ёки уч йилдан беш йилгача озодликдан маҳрум қилинади.
Ўша ҳаракатлар жуда кўп миқдорда зарар етказган ҳолда содир этилса, 7 йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
Илгари 132-модда бўйича энг оғир жазо уч йилгача озодликдан маҳрум қилиш эди.
Қонун билан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексга киритилган қўшимчаларга кўра, Маданий мерос агентлиги ва унинг ҳудудий бошқармалари кўрсатмаларини бажармаганлик учун маъмурий жавобгарлик белгиланди. Ушбу ҳуқуқбузарликни содир этилганда фуқароларга БҲМнинг 3 бараваригача, мансабдор шахсларга эса 5 бараваригача жарима солинади. Ҳуқуқбузарликлар қайта содир этилган тақдирда, жарималар миқдори фуқаролар учун беш БҲМ, мансабдор шахслар учун этти БҲМ гача оширилади.
Бундан аввал, сенаторлар Ўзбекистон маданий меросини асраб-авайлаш ишларини танқид қилган эди. Тегишли қонун ижроси биргина Тошкент шаҳри бўйича ўрганилганда, миллий маданий мерос объектлари рўйхатига киритилган айрим обидалар кўрсатилган манзилларда мавжуд эмаслиги аниқланган. 56 та обектда кадастр ҳужжатлари, 256 тасида ҳимоя белгилари, 200 тасида белгилар мавжуд бўлмаган. Маданий мерос объектларининг барчасида жамоат инспекторлари бириктирилмаган.
Ўзбекистон Бош прокуратураси республика миқёсидаги маданий мерос обектларида олиб борилаётган реставрация ишларини ўрганар экан, ёдгорликларга тузатиб бўлмас даражада зарар етказган бир қатор қонунбузарликларни ҳам аниқлади. Масалан, Бухоро вилоятидаги «Ситораи Моҳи Хоса» тарихий мажмуасини реставрация қилиш жараёнида бадиий безаклар, нақш ва кошинларга зиён етказилган ҳамда объектнинг тарихий-бадиий қийматига 28 миллиард сўм (2,7 миллион доллар) миқдорида зарар етказилган.
Ўтган йил ноябрь ойида Марғилон шаҳридаги тарихий «Хўжа Порсо» жоме масжидининг бузилиши юзасидан Фарғона вилояти Маданий мерос бошқармаси масъул ходимлари ва бошқа шахсларга нисбатан жиноят иши қўзғатилгани хабар қилинганди. Вилоят мутасаддилари масжидни бузишдан олдин масъул идоралар мутахассисларининг хулосаси олганларини таъкидлаган. Бироқ, Маданий мерос агентлиги масжид ҳудудида қўшимча бино ва иншоотлар қуриш бўйича уларга тақдим этилган лойиҳани рад этганини маълум қилди.
Сенат матбуот хизмати хабарига кўра, Ўзбекистонда 8210 та моддий маданий мерос объекти давлат муҳофазасига олинган, шундан 4788 таси археологик ёдгорликлар, 2265 таси меъморий объектлар, 625 таси монументал санъат асарларидан иборат, 530 таси эса бошқа диққатга сазовор жойлар ҳисобланади.
