Абадиятга юзланган нашрлар

Фирдавс Абдуҳолиқов Клавихо кундалигининг қайта нашрини тақдим этмоқда. Ғиёс Жалолов фотосурати»

5-8 ноябрь кунлари Самарқанд шаҳрида еттинчи бор «Ўзбекистон маданий мероси – Янги Ренессанс асоси» халқаро конгресси бўлиб ўтди. Бу Марказий Осиё тарихи ва маданияти билан боғлиқ ғоялар ва кашфиётлар билан ўртоқлашувчи ҳамфикр инсонларнинг қурултойидир. Тадбир Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, асраш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти (WOSCU) томонидан ташкил этилди.

Бутунжаҳон жамияти аъзоларини Ўзбекистоннинг маданий ва тарихий қадриятларини ўрганиш ва асраб-авайлаш тарафдори бўлган самимий дўстлари деб аташ мумкин. Конгресс ташкил этилиши билан улар мунтазам учрашиб, тажриба алмашиш имконига эга бўлдилар, ҳар сафар ушбу муносабатларга янгилик киритиб бордилар. Форум иштирокчилари таъкидлаганидек, сиёсати маданий меросни асраб-авайлашга қаратилган Президент Шавкат Мирзиёевнинг саъй-ҳаракатлари туфайли конгресс Янги Ўзбекистон билан боғлиқ яхши анъанага айланди.

Ҳар йили конгресснинг асосий ҳодисаси — маданий меросга оид янги нашрлар тақдимоти ўтказилишидир. Лойиҳа ташаббускори – WOSCU бошқаруви раиси, санъат фанлари доктори Фирдавс Абдухолиқовдир. Айнан унинг таклифи билан «Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида», «Ўзбекистон меъморий эпиграфияси» туркум китоблари, шунингдек жаҳон фондларида сақланаётган бир қатор қимматли қўлёзмаларнинг факсимилалари яратилди. Абдухолиқовнинг ўзи таъкидлашича, туркумни нашр этишдан асосий мақсад — Ўзбекистон маданий меросини дунёнинг турли тўпламларида каталоглаш ва қайд этишдан иборатдир.

Тақдимот маросими. Ғиёс Жалолов фотосурати

Жорий йили анъанавий тарзда «Ўзбекистон маданий мероси жаҳон тўпламларида» туркумидан янги жилдлар тақдимоти бўлиб ўтди – ҳозирда уларнинг сони 70 тага етди. Конгресс доирасида Озарбайжон, Ҳиндистон, Қозоғистон, Қирғизистон, Россия (айниқса Татаристон), Туркия ва Ўзбекистон музейлари коллекцияларига бағишланган китоб-альбомлар тақдим этилди. Озарбайжон, Қирғизистон ва Қозоғистон тўпламларида илк бор ўзбек тўпламларига бағишланган жилдлар нашр этилди, алоҳида жилд Абилхон Қастеев номидаги Қозоғистон Республикаси санъат музейига бағишланган. Иккита янги жилд россияликлар коллекцияси, аниқроғи татарларнинг Маржани илмий ва маданий дастурларни қўллаб-қувватлаш ва ривожлантириш жамғармаси ва Қозон федерал университетининг тўпламидир.

Туркия коллекцияларида Ўзбекистон маданий меросига бағишланган китоб-альбомларни нашр этиш давом этмоқда. Туркиядаги шахсий коллекциялар ва Истанбулдаги Турк ва ислом санъати музейи коллекцияларида Ўзбекистон миллий либослари ҳақида жилдлар тайёрланган. Ҳиндистонлик ҳамкорлар билан илмий соҳадаги ҳамкорлик давом этмоқда: «Ўзбекистон қўлёзма мероси Худа Бахш Хоннинг Шарқ кутубхонаси фондида» икки жилдлик китобининг биринчи қисми нашр этилди.

Мамлакат ичида ҳам фаол илмий ишлар олиб борилмоқда. Андижон вилояти тарих ва маданият давлат музейи ва Алишер Навоий номидаги давлат адабиёт музейи коллекцияларига бағишланган янги китоб-альбомлар тайёрланиб, тақдимоти ўтказилди.

Конгресс доирасида конференция бўлиб, унинг блокларидан бири бўлажак китоб-албомлар тақдимотига бағишланган конференция бўлиб ўтганини ҳисобга олсак, муаллифлар тўхтаб қолмоқчи эмас. Асар юзасидан Австрия, Германия, Греция, Миср, Италия, Қозоғистон, Туркманистон, Туркия, Россия, Ўзбекистон олимлари маъруза қилдилар. Корея музейлари коллекцияларига бағишланган китоб-альбом тайёрлаш режалаштирилган. Бу нашрлар кейинги йил тақдим этилиши эҳтимолдан ҳоли эмас.

«Шарқда иккита Уйғониш даври бўлган. Ҳозир биз Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёев томонидан эълон қилинган учинчи Уйғониш даври бўсағасида турибмиз. Лойиҳани ҳаётга татбиқ этиш, жумладан, китобларни нашр этиш бўйича катта ишлар амалга оширилмоқда. Айнан маданият бугунги кунда халқларни бирлаштирган осойишталик ороли бўлиб қолмоқда. Янги Ўзбекистоннинг илмий ишлари ва сиёсатини қўллаб-қувватлаётган барчага миннатдорчилик билдираман», — дейди Абдухолиқов.

Фирдавс Абдуҳолиқов янги китоб альбомини тақдим этмоқда. Ғиёс Жалолов фотосурати

Бутунжаҳон жамиятининг нашриёт ишлари мунтазам серияли жилдларни нашр этиш билан чекланмайди. WOSCU шунингдек, «Мерожнома», «Бобурнома», «Ҳусайн Бойқаро девони», «Равзату-с-Сафо», «Собит юлдузлар китоби» каби ноёб қўлёзмаларнинг факсимилларини нашр этиш билан ҳам шуғулланмоқда. Бу йил янги лойиҳалар тақдимоти ўтказилди. Аввало, бу 8-асрда яратилган машҳур Катталангар Қуръони (Усмон Қуръони)нинг факсимиласи кўринишидаги барча 15 саҳифадан иборат тўпламдир — бу ислом оламининг энг муҳим қўлёзмаларидан бири бўлиб, унинг номи Қашқадарё вилоятининг Катта-Лангар қишлоғи билан боғлиқ. Бу ерда узоқ вақт муқаддас китоб саҳифаларининг бир қисми сақланиб келинган. Машаққатли ва нозик иш, ҳар доимгидек Австриянинг Mueller&Shiendler нашри мутахассислари томонидан амалга оширилди. Бундан ташқари, Самарқандга Амир Темур саройига ташриф буюрган испан дипломати Руи Гонсалес Клавихо кундалигининг расмли қайта нашри тақдим этилди.

Абдухолиқовнинг Конгрессда тақдим этган яна бир муаллифлик лойиҳаси — унинг «Ўзбекистон қўлёзма мероси дурдоналарида тарихий сиймолар» асаридир. Ушбу ноёб нашр тарихий шахслар тасвирланган шарқона миниатюралар тўплами бўлиб, дунё бўйлаб сақланаётган қўлёзмаларни безаб турибди. Миниатюраларда тасвирланган шахслардан Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Абу Али ибн Сино, Жалолиддин Мангуберди, Искандар Зулқарнайн, Султон Санжар, Ҳурмузд, Ҳусайн Бойқаро, Алишер Навоий кабиларни кўриш мумкин. Шарқ миниатюраси мутахассислари ва мухлислари илк бор Ўзбекистон ҳудуди билан боғлиқ барча машҳур тарихий шахслар портретлари ҳақида маълумот олишлари мумкин бўлади. Тасвирлар деярли икки йил давомида бутун дунё бўйлаб турли кутубхоналардан тўпланиб, битта эксклюзив нашрга бирлаштирилган.

«Ушбу китоб конгрессда тақдим этилган асосий кўргазма нашрларидан биридир. Яқинда Абдухолиқов шу мавзуда номзодлик диссертациясини ҳимоя қилди ва унинг натижаси ўлароқ буюк ҳукмдорлар, шоир ва олимлар портретларини жамлаган ушбу асарини нашр этди. Бу ерда портрет жанри Ғарбий Европадагидан бутунлай бошқача шаклланган. Абдухолиқов тарихий миниатюраларни ўрганиб, уларнинг ҳар бири ҳақида батафсил маълумот бериш учун муҳим сиймоларни танлаб олади», – дейди санъатшунослик фанлари доктори, Ўзбекистон Фанлар академияси Санъатшунослик институти тасвирий ва декоратив санъат бўлими мудири Акбар Ҳакимов.

Фирдавс Абдуҳолиқов «Ўзбекистон қўлёзма мероси дурдоналарида тарихий сиймолар» китобини тақдим этмоқда.Ғиёс Жалолов фотосурати

Абдухолиқовнинг ўзи таъкидлаганидек, маданий қийматидан ташқари миниатюралар тарихий фильмларни яратишда ҳам жуда қўл келади: улар ўтмиш либослари, жанг саҳналари, қурилиш, учрашувлар ва кундалик саҳналарни жонлантириш учун қимматли манба ҳисобланади.

Лойиҳа давлат томонидан қўллаб-қувватланаётганини алоҳида таъкидлаш лозим. Ташкилотчилар деярли ҳар бир чиқишларида олимлар учун яратилган шароитлар учун мутасаддиларга миннатдорчилик билдирадилар. Ҳар бир конгресс учун Ўзбекистон Вазирлар Маҳкамаси томонидан махсус кўрсатмалар берилади. Президентнинг ўзи Ўзбекистон маданий меросини асраб-авайлаш, ўрганиш ва оммалаштиришдан бевосита манфаатдор эканини кўрсатмоқда. Лойиҳага ERIELL нефть-газ компанияси катта ёрдам кўрсатмоқда, унинг раҳбари Баҳодир Фазилов Ўзбекистон маданий меросини ўрганиш, асраш ва оммалаштириш бўйича Бутунжаҳон жамияти васийлик кенгаши раиси ҳисобланади.

WOSCU ўзининг машаққатли ва холисона ишларини давом эттирмоқда. Бу қимматбаҳо китоблар ва факсимилларнинг ўнлаб нусхалари нафақат нашр этилган, балки Бутунжаҳон жамиятининг расмий веб-сайтида ҳам оммага тақдим этилган. Ушбу ижтимоий лойиҳа авлодлар томонидан қадрланиши турган гап.